Kalot voor rokers

juni 2022

Het grote belang van het roken in de negentiende eeuw spreekt uit de uitbundige tabakspijpen die er in die periode gemaakt zijn. Maar de cultuur van het roken ging verder. Sommige Nicotinisten schaften zich zelfs een kostuum aan om de exotische sfeer van hun liefhebberij te benadrukken, maar tevens uit praktische overweging. Thuis hoefde je niet zo formeel gekleed te zijn en gebruikte je een lange geborduurde huisjas. Een platte, cilindrische fluwelen muts maakte die outfit compleet. Al dat fluweel nam de nicotinedamp van pijp en later de sigaar goed op. Tijdens het diner werd een dinner jacket gedragen, een rokkostuum met witte strik. Voor de cognac en rookwaar gingen de heren naar de bibliotheek, biljartkamer of speciale rookkamer, de dames trokken zich terug in de salon voor een kopje thee. De heren verruilden dan hun dinner jacket voor het smoking jacket, een kort fluwelen jasje en zetten hun smoking cap op. Zo genoten zij van hun pijp, sigaar, brandy en gesprekken. Aan het eind van de avond verruilden zij weer hun jasjes zodat de dames niet werden gestoord door de zware tabaksdampen die de mannen hadden omringd. Zo had de smokers outfit een nuttige functie. Een smoking cap of in goed Nederlands rokersmuts of kalot is dus een speciale muts met een cilindrische vorm en afgeplatte bovenkant met decoratieve knoop waaraan een kwastje hangt. Hij is afgeleid van de Turkse fez. Dergelijke mutsen zijn rondom voorzien van prachtig borduurwerk in talloze kleuren. Dat dergelijke caps zeer gewaardeerd werden blijkt wel uit de speciale leren hoedendoos waarin hij werd geleverd om de muts te vervoeren en bewaren. Dat op een enkele hoedendoos zelfs een eigenaarsinitiaal voorkomt, bewijst dat deze dozen zo standaard waren dat zij in openbare ruimtes onderscheidenlijk van elkaar moesten zijn. Klaarblijkelijk werden zij niet alleen gedragen in de intimiteit van het eigen huis, maar ook in verenigingsverband. Op de herenclub stond soms wellicht een dozijn dozen op de kapstok.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.490a