Klomp met pijpenkoppen

januari 2018

Voor het bakken van kleipijpen ontwikkelden de Goudse pijpenmakers een ingenieus systeem. De lange pijpen werden ongebakken in een hoge aardewerken pot gezet met de kop omlaag. Vervolgens werden de potten met schrobbeles gevuld, gruis van gemalen pijpen. Dat gruis zorgde voor een egale warmtegeleiding en voorkwam het kromtrekken van de pijpenstelen. De gevulde pijpenpotten worden vervolgens bij een pottenbakker afgeleverd. Deze pottenbakker plaatste eerst de pijpenpotten op de ovenvloer, waarna hij de koepel verder vulde met zijn eigen loodglazuur aardewerk. Wanneer tijdens het stoken het aardewerk gaar was, versmolt het glazuur en ging soms lopen en zo drupte het op de deksels van de pijpenpotten. In zeldzame gevallen lekte dit zelfs in de pot en klompten pijpen tezamen. Het onbedoelde resultaat is dit misbaksel van met glazuur aan elkaar gebakken kleipijpen, inclusief wat schrobbeles. Dergelijke misbaksels leverden natuurlijk geschillen op tussen de pottenbakker en de pijpenmaker. Wie was verantwoordelijk voor de schade? Dat dit probleem zich niet heel vaak voordeed is overigens een wonder. In de Goudse bodem zijn dergelijke misbaksels een zeldzaamheid. De pijpenkoppen van deze vondst dragen het merk schaatsenrijder, indertijd in bezit van Joris de Liefde. De productie vond plaats tussen 1760 en 1780. Dit misbaksel werd in de Kandeelstraat in Gouda gevonden, een zijstraatje van de Raam. Indertijd was dit het pijpenmakerscentrum van Gouda met bijna huis aan huis werkplaatsen en een hele reeks ovens voor het bakken van pijpen. In welke oven dit euvel precies heeft plaatsvond laat zich helaas niet meer vaststellen.

Amsterdam Pipe Museum APM 22.375