Standaardisatie van de bruyerepijp

mei 2007

Als we over moderne houten pijpen spreken, gemaakt van bruyèrehout, dan lijkt dat een twintigste eeuws product. Wie echter wat meer onderzoek doet komt er achter dat ook in de tweede helft van de negentiende eeuw gigantische aantallen briars de fabrieken in ondermeer Saint-Claude verlieten. Het hierbij geplaatste artefact is een bewijs dat reeds rond het jaar 1900 een geweldig gestandaardiseerde productie van pijpen plaatsvond. Daarbij werd nadat het pijpmodel exact was uitgedacht een vormplaatje van zink gemaakt, dat bij het instellen van de machine diende. Ook tijdens de productie gebruikte men dit als controle om de standaardisatie te waarborgen. Een gedraaide pijp moest exact door het metaal heen gehaald kunnen worden. Om de steeldikte te controleren dienden de twee cirkelvormige gaten. Aan een touwtje geregen zitten twee stadia van de pijp en een plug om zelfs de ketelinhoud te checken. Tenslotte is er een mondstukje van pararubber dat speciaal voor dit model bestemd was. Dankzij een wonderlijk toeval zijn van dergelijke plaatjes verschillende exemplaren bewaard gebleven en krijgen we een beeld van de werkwijze in de fabriek maar ook van de vormontwikkeling binnen de hoge mate van standaardisatie. Het afgebeelde model, voorzien van een hiel en met een Dublin model ketel is van oorsprong een kleimodel dat overigens aan het eind van de negentiende eeuw ook vaak in meerschuim is uitgevoerd. Merkwaardig is dat voorbeelden van dit pijpmodel in bruyère uitgevoerd nauwelijks bewaard zijn gebleven. Zij werden door de rokers letterlijk opgestookt.

Amsterdam Pipe Museum APM 18.677