Knotsen van meerschuim
De meest bijzondere materiaalsoort waarvan pijpen worden gemaakt is meerschuim, een zachte steensoort die in Turkije wordt gewonnen. Deze grondstof is wit van kleur en zo poreus dat het bij het roken de tabakssappen volledig opneemt. Hierdoor roken pijpen van meerschuim droog en koel, terwijl het materiaal licht van gewicht is en dus prettig te hanteren. Een bijkomend genoegen is dat door de absorptie de pijp geleidelijk kleurt van wit naar ivoorgeel tot uiteindelijk donkerbruin toe.
Meerschuim wordt tegen 1800 een populair materiaal voor pijpen. Diverse Midden-Europese modellen keren steeds weer terug zoals de zakvormige pijpenkop en de hoge Hongaarse ketelvorm. De grote koppen met hun dikke wand worden door zilversmeden van prachtige klepdeksels en steelmontages voorzien. Een lang houten roer zorgde voor optimale koeling tijdens het roken. Door al het handwerk zijn deze pijpen zo duur dat ze als statussymbool beschouwd worden door snobs, de bourgeoisie roker, maar zelfs door de hogere standen, met name in het Habsburgse Rijk, Oostenrijk en Hongarije.
De delfstof laat zich gemakkelijk snijden, zodat talloze pijpen fraaie versieringen dragen. Zo worden soms de initialen van de eigenaar of diens familiewapen aangebracht. In andere gevallen zien we een algemene voorstelling zoals een vorstenportret, een historische scène of een jachttafereel. Ook actuele voorstellingen zoals bijvoorbeeld een beroemde danseres worden in meerschuim uitgesneden. Rond 1830 komt naast de strakke modellen mondjesmaat enkele figurale meerschuimpijp op de markt. Het hoofd van een Turk of een Griekse geleerde behoren tot de vroegste voorbeelden.
Vanaf 1850 is de meerschuim tabakspijp niet meer zo geliefd. Het sigarenroken komt in de mode waarvoor elegante sigarenhouders bedacht worden. Alleen enkele zeer gerenommeerde huizen maken voor hun traditionele klanten nog een luxe tabakspijp in de stijl die reeds lang vergeten lijkt. Steeds vaker wordt uit gebrek aan de geschikte grondstof persmeerschuim gebruikt: gruis van de meerschuimindustrie wordt met lijm gemengd en tot pijpen geperst. Nadeel is dat deze pijpen niet doorroken. De tabakspijp wordt in die tijd vaak van een jaartal voorzien, maar let op, dikwijls een eeuw ouder dan de werkelijke productiedatum.
