West-Afrikaans rookgerei
In West-Afrika hebben de uiteenlopende culturen hun eigen traditie in het pijproken. Het land Ghana kent de grootste variatie. De pijpen van de Ashanti, beter bekend als het goudvolk zijn van fijne klei geboetseerd. De figurale decoraties op hun tabakspijpen zijn afgeleid van spreekwoorden die het volk gebruikt. Dergelijke pijpen zijn eeuwenlang op dezelfde wijze gemaakt. Helaas ging de traditie aan het begin van de twintigste eeuw verloren.
In noordelijk Ghana zijn potvormige pijpenkoppen op een verhoogde voet populair. De gangbare pijp is van aardewerk, maar luxere exemplaren worden van een messing montage voorzien. Zij worden gerookt aan een lange houten steel. Over de herkomst bestaat discussie omdat het gebruik over een groot gebied verspreid is. De Frafra kunnen de makers zijn, meer algemeen worden zij aan de Gurunsi toegeschreven. De Lobi gebruiken dit eenvoudige potvormige pijptype ook. Zij kennen daarnaast een variant in de vorm van zittende figuren. Bij die pijpen gaat de tabaksopening tussen de schouders van de voorgestelde schuil.
Uit Mali, met name Djenné, zijn de laatste decennia talloze archeologische pijpvondsten bekend geworden. Het gaat om pijpenkoppen van een fijn rood aardewerk met een gepolijste engobe aan de buitenzijde. Naast krachtige geometrische vormen bestaan zeer grote exemplaren met een uiterst dunne ketelwand. Een enkele keer wordt een portretpijp gevonden, die de atypische loot in de productie is geweest. Over de datering is nog weinig zekerheid.
De Dogon maken pijpen van messing in de verloren was techniek. Op de pijpenkop en de pijpensteel zien we vaak primitief geboetseerde, opgeknede figuurtjes van zowel mensen als dieren. Vanwege het gewicht zijn het geen comfortabele rookpijpen, maar verzamelwaardig zijn ze wel.
In Nigeria is de pijp doorgaans glad en bestaat uit een pot- of vaasvorm, beide uitgevoerd in aardewerk, maar ook in messing. Zij worden met een roer van hout of ijzer gerookt. Vaak wordt dat roer opgesierd met persoonlijke zaken als glaskralen of ringen van messing waarbij een strookjes leer als borgkoordje dienst doet. Naast standaard rookgerei zien we soms een unicum, een pijp bedacht als prestige eerder dan voor dagelijks gebruik. Daarvan getuigt een pijp met twee staande figuren naast de pijpenkop, of een reuzenpijp in de vorm van een vliegende vogel.
