Vincents passie voor pijproken

Inleiding

Dit verhaal brengt een bijzonder en onderbelicht aspect van de kunstschilder Vincent van Gogh (1853-1890) naar voren, namelijk zijn pijp en de liefde voor het pijproken. Het artikel gaat uit van de pijpen die op de kunstwerken van deze beroemde schilder staan afgebeeld. Daarnaast is er aandacht voor de roker achter deze gebruiksvoorwerpen. Dankzij de informatie in de talloze brieven die Vincent van Gogh aan zijn familie schreef, weten we meer over de passie voor het pijproken die Vincent koesterde. Hij komt zelf aan het woord over het roken en wat dit voor hem en voor zijn gemoed betekende. Daarnaast worden ter vergelijking pijpen van collega-schilders voor het voetlicht gebracht.

In diverse van zijn brieven schrijft Vincent van Gogh over zijn eigen pijp, zijn tabak en het genoegen dat hij daaraan beleeft. Dat roken was in de jaren 1880 in kunstenaarskringen buitengewoon belangrijk. De pijp fungeerde als een statussymbool en kunstenaars kozen welbewust wat zij rookten. Wat voor soort pijpen Vincent van Gogh precies rookte, benoemt hij in zijn brieven niet. Dankzij de zelfportretten van hem kunnen we wel zien waaruit hij rookte. Maarliefst zes portretten tonen zijn eigen tabakspijpen, andere zelfportretten zijn zonder pijp (afb. 1). Daarnaast bestaan er diverse stillevens met een pijp van zijn hand. Vincent's schilderijen zijn impressionistisch van stijl, waardoor niet elk detail helemaal duidelijk hoeft te zijn. Door de kennis van de historische pijp in Nederland en Frankrijk is het mogelijk de pijpen toch te benoemen en er zelfs equivalenten bij vinden.

Het Amsterdam Pipe Museum toont met deze virtuele expositie Vincent's passie voor pijproken de pijpen die Van Gogh zo vaak schilderde, zowel op zijn portretten als in stillevens. Van 2 september t/m 12 december 2015 is over de pijpen van Vincent een tentoonstelling met de echte pijpen te zien in het Amsterdam Pipe Museum, Prinsengracht 488, open maandag t/m zaterdag van 12 tot 18 uur.