Showstuk omgeven door raadsels

februari 2004

Kort geleden werd deze bijzondere tabakspijp in de Amsterdamse Weteringbuurt opgegraven. Het gaat niet om een standaard formaat pijp, maar om een groot exemplaar. De ketel heeft bijvoorbeeld een hoogte van ruim acht centimeter, tegenover de nog geen vier centimeter voor de gangbare pijp van toen. Over de functie van dergelijke pijpen is veel gespeculeerd. Inmiddels weten we dat de gedachte dat het een gildenstuk is zeker niet juist is. Eerder lijkt het om een pijp voor een luifelbeeld te gaan of een voorwerp dat als reclame werd gebruikt. De pijp volgt het dan heersende standaardmodel, maar is niet in serie geperst maar geheel met de hand geboetseerd. Hierdoor zijn de verhoudingen iets buiten proportie geraakt, terwijl door het handvormen ook de spanning in de klei ongelijk was waardoor krimpscheuren zijn ontstaan. In de steel van dergelijke grote pijpen werd vaker een knoop toegevoegd om het voorkomen nog indrukwekkender te maken. Blijkbaar wilde men met zo'n accent het bijzondere van het product benadrukken. Veel van dergelijke grootformaat pijpen zijn overvloedig met stempels versierd en juist dat is hier maar met mate gebeurd. Omdat het stempel TIP meermalen gebruikt is, mogen we er van uitgaan dat de maker de Gouwenaar Thiel Jansz. Proost is. Hij startte in 1636 zijn bedrijf en werkte tot diep in de jaren 1680 door. Opmerkelijk detail is nog het voorkomen van het merkstempel de goudsbloem, dat in de tijd dat deze pijp gemaakt werd nauwelijks nog in vraag was. Het gebruik van dit stempel is nog even onverklaard als de afbeelding van het hielstempel met dubbelkoppige adelaar waarboven "HASELDOC" te lezen staat. Wat dat betreft bestaan er rond dit voorwerp nog wel wat raadsels.

Amsterdam Pipe Museum APM 17.313

Archief object van de maand