Portretpijp in ivoor

november 2023

Deze pijp van maritiem ivoor ofwel van potvistand is met zijn lengte van 65 centimeter een indrukwekkend voorwerp. De tabakspijp is opgebouwd uit segmenten tand die ieder met zorg zijn gedraaid. De vijf steelstukken zijn knap getordeerd en worden met een schroefdraad gemonteerd in ovale knopen met dezelfde draaiing. Zo is een lange steel opgebouwd met bovenaan een flexibel stuk van gevlochten metaaldraad eindigend in een knopenmondstuk. Natuurlijk gaat de meeste aandacht uit naar de pijpenkop, die met een sterkte puntvorm aan de basis direct aan de tand van een potvis doet denken. Deze pijpenkop vertoont het fantasieportret van een Oosterse man met snor en lange puntige baard, met een vergelijkbaar gezicht aan de achterkant. Op het hoofd draagt hij een tulband opgesierd met enkele kralensnoeren, de keerzijde toont een strakker hoofddeksel. Opvallend bij deze pijp is dat er geen separate binnenketel is toegepast zoals meestal. De smeulende tabak brandde direct tegen het tandmateriaal en dat resulteerde in een onplezierige geur. Ondanks dat heeft de binnenzijde van de pijpenkop toch een mooie egale aanslag van veelvuldig roken gekregen; gelukkig is de kop niet gebarsten zoals menigeen zal vrezen. De pijpenkop wordt afgedekt met een klemdekseltje met overvloedig snijwerk. In het verbindingsstuk tussen de kop en de steel is een derde portret aangebracht, eveneens van een man met snor en baard en met een soort tulband, zij het beduidend kleiner. Dat gezicht kijkt de andere kant op. Dergelijke curieuze en vooral niet al te comfortabele pijpen werden in de negentiende eeuw af en toe gemaakt, maar het aantal dat bewaard bleef is buitengewoon gering. Vanwege het gebruikte materiaal, zijn lengte en de gesneden decoratie is dit een bijzonder stuk, dat eerder in de vitrinekast thuis hoort dan tussen de lippen van een roker.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.691

Archief object van de maand