Olifant met lange snuit

december 2022

In China lijkt de waterpijp wel uit één enkel type te bestaan. Vooral uit de negentiende eeuw stammen de alom bekende pakton rooksets: een kleine waterpijp samen met een tabakspotje en enkele rookgereedschapjes in een doosvorm, buitengewoon handzaam om mee te nemen. Zij waren het instrument van iedere Chinees die watergekoeld wilde roken. Toch zijn er ook andere modellen geweest, maar die zijn beduidend zeldzamer. Al veel eerder schijnen figurale waterpijpen gemaakt te zijn, waarvan hier een voorbeeld wordt afgebeeld. Het gaat om de uitbeelding van een liggende olifant met lange slurf die de steel van de pijp vormt en heel elegant in een s-vorm gebogen is. Het dier is opgesmukt met een tuig met bellen en draagt over de rug een zadelkleed met reliëfversiering. Daarop is een heel Chinese uitbeelding geborduurd van een draak met gekruld lichaam met lange franje langs de boorden. Pontificaal daarop staat een vaas waarin de pijpenkop is geschoven in de vorm van een bloeiende bloem, met een steel die tot onder het wateroppervlak reikt. Het geheel is van messing gemaakt en vervolgens zwart gepatineerd. Enkele elementen hebben hun eigen kleur behouden en voegen een aantrekkelijk accent toe. Let bijvoorbeeld op de zilveren slagtanden van de olifant op de steel van de pijp. Andere delen zijn verguld en verlevendigen het aanzien. Over de datering bestaat nogal wat onduidelijkheid. Hoewel de lichte uitvoering van het metaal qua leeftijd recent aandoet, geeft de literatuur juist heel vroege dateringen. De afwerking van dit exemplaar in zwartlak aardt daar ook naar. Gegeven de grote zeldzaamheid is productie in de achttiende eeuw zeker mogelijk, al ontbreekt het ons aan bewijs. Andere exemplaren laten eerder een negentiende eeuwse sfeer zien zodat we mogen concluderen dat de olifant-waterpijp over een lange periode gemaakt is, zij het mondjesmaat want het blijft een uiterst zeldzaam object.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.613

Archief object van de maand