Een stenen tomahawk

november 2015

Bij de Indianenstammen van Noord-Amerika is het gebruik van steen voor de vervaardiging van pijpenkoppen wijd verbreid. Meest gebruikt is wat men noemt pipe stone ofwel catliniet uit zuid-west Minnesota, gekenmerkt door een zachte rode kleur. Traditioneel en het meest bekend is de ceremoniële vredespijp of calumet die van deze steensoort is gemaakt. Naast deze vredespijp bestaat er de oorlogsvariant of tomahawk. Die is gevormd als een bijl met tegenover de scherpe kant van de bijl bovenop de steel een pijpenkop. De tomahawk is gesmeed uit ijzer of gegoten van messing en heeft een houten steel met een rookkabaal doorboord. De hier besproken pijp is een interessante en zeldzame variant: een tomahawk qua vorm, maar uitgevoerd in het voor de vredespijp typerende catliniet. Zelfs de steel is van deze steen gemaakt. De pijp bestaat uit twee delen. Het keteldeel met aan de bovenzijde een cilindrische pijpenkop, aan de basis bevindt zich de driehoekige bijlvorm. Deze bijl is aan de randen facet geslepen alsof er echt mee gehakt moest worden. De steel, eveneens van massief steen, is versierd met een paar banden met concentrische ringen. Kop en steel zijn met een stukje hout aan elkaar bevestigd, aan het eind bevindt zich een houten inzetmondstukje. Deze stenen strijdbijl is ten ene male ongeschikt als hak- of werpbijl en dat onderstreept de ceremoniële functie ervan. Meer waarschijnlijk is het echter dat de pijp als handelsartikel is gemaakt, als sierpijp. Zo moet deze pijp in de negentiende eeuw als curiositeit verkocht zijn aan een bezoeker van een inheemse Indianenstam. Als rookpijp heeft deze echter wel dienst gedaan getuige de forse koolstof afzetting in de ketel van de pijp.

Amsterdam Pipe Museum APM 22.066

Archief object van de maand