Welverzorgde tondeldoos

september 2025

Een typisch Hollands artikel is de tondeldoos, eeuwenlang in gebruik als opbergdoos voor de attributen om vuur te maken. In de tondeldoos bewaarde je een stukje tondelzwam, samen met een vuursteen en een vuurslag. Had je vuur nodig, dan bracht je het licht ontvlambare tondel tot smeulen door een vonk te slaan met ijzer op steen. Dan was het een koud kunstje om het vuur over te brengen op een spaan hout om vervolgens je pijp mee aan te steken. Tondeldozen zijn vanaf de zeventiende eeuw gemaakt, van eenvoudig tot rijk versierd. Kenmerkend voor de negentiende eeuw is de cilindrische langgerekte doos die prettig in de hand ligt. Dergelijke metalen tondeldozen hebben een zogenaamd dopdeksel dat over de doos sluit. De andere zijde van de doos laat een schuifbodem zien die in de doos klemt. Die bodem kun je omhoog schuiven om de tondelzwam gemakkelijker uit de nauwe bergruimte te krijgen. Zoals in de meeste gevallen verbindt een schakelketting hier doos en deksel. Bij deze fraai uitgevoerde tondeldoos zijn al deze kenmerken goed te zien. Iets anders dat opvalt is de luxe uitvoering in zilver; doorgaans zijn dergelijke tondeldozen van messing of koper. De banden met ingedraaide ringen bieden stevigheid en zijn een mooi sierelement, een ander fraai detail is de wijze waarop de ketting gemaakt is. Deze verfijnde tondeldoos werd in 1850 door Johannes van Kempen uit Utrecht gemaakt, niet de eerste de beste zilversmid.

Amsterdam Pipe Museum APM 30.424

Archief object van de maand