Uit het koude noorden

oktober 2021

De cultuur van de Inuit in Alaska kenmerkt zich door schaarsheid en eenvoud. Het gaat om een volk dat weinig materieel bezit heeft en vanwege het klimaat veel moet ontberen. Wel is in Alaska het pijproken een aangenaam tijdverdrijf al behoorde het lang tot de luxes. De tabak was vanzelfsprekend geïmporteerd, dus schaars en werd spaarzaam gebruikt. De tabakspijpen van de Inuit zijn daar ook naar. Zij kenmerken zich door een kleine pijpenkop of ketel die standaard omgeven wordt door een schaalvorm. Bij het stoppen en het uithalen van de pijp zorgt dat schaaltje ervoor dat de tabakskruim niet uit de pijp valt en verloren gaat. Na het roken wordt de as zelfs nog nageplozen op bruikbare stukjes tabak. De vormgeving van deze eenvoudige houten pijp is ontleend aan tegenhangers gemaakt van walrusslagtand. Bij dat prototype wordt een losse pijpenkop op een stuk tand geplaatst dat als steel dienst doet. Het dikste stuk zit onder de ketel, naar het mondstuk loopt de tand toe, geheel in de natuurlijke vorm. De licht opwaartse kromming van de steel is dus eveneens op de natuurvorm van de walrusslagtand gebaseerd. Die stereotype vormgeving is bij deze houten pijp onveranderd gebleven. De pijpenkop zelf kon niet van hout gemaakt worden, hier is voor smeedijzer gekozen. Dit werd door een lokale smid als handelsartikel gemaakt, misschien zelfs niet eens in Alaska maar verder weg. Die metalen pijpenkop is met wat stikwerk van leer aan de steel vastgezet. Het doorboren van de steel was een issue apart. Dat is vanaf de twee uiteinden gebeurd, halverwege de steel waar de twee rookkanalen elkaar ontmoeten is zelfs een opening aangebracht, afgedicht met een houten klepje. Onder de ketel bevindt zich een houten stopje, waarmee het eind van het rookkanaal is dichtgezet. Door beide houtjes te verwijderen kon de roker zijn pijp goed schoonmaken. Het mondstuk van been is in de loop der tijd zoekgeraakt. In zijn simpele eenvoud is dit een prachtig stukje etnografisch rookgerei.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.295

Archief object van de maand