Roker in bladgoud

oktober 2015

De kwaliteit van de porseleinen tabakspijp wordt vooral uitgedrukt in de doorgaans geschilderde decoratie. De bloeitijd daarvan ligt in de eerste helft van de negentiende eeuw. Het prachtigste handschilderwerk wordt dan geleverd in een enorme variatie. Daarnaast ontstaan soms speciale decoraties die afwijken van het gangbare schilderwerk. De hierbij afgebeelde pijpenkop is zo'n variant. Er is geen sprake van een polychrome schildering, maar de kop is voorzien van een decoratie in louter bladgoud waarbij twee technieken zijn toegepast. De hoofdvoorstelling is in polijstgoud aangebracht dat met behulp van kwik werd vastgezet. Na het opbrengen werden de minutieuze details met een agaatpunt getekend. Hoewel de voorstelling vooral herkenbaar is door de contour ervan, zijn er voor wie beter kijkt talloze subtiele nuances in het goud te zien, waardoor de uitbeelding optimale levendigheid krijgt. Naast het hoofdmotief is er nog een filtbies en een steelvergulding aangebracht. Hiervoor is goudamalgaam gebruikt dat ook met kwik is opgelost. Dit resulteerde in een contrasterend hoogglanzend goud, dat overigens minder slijtvast is. Naast de gouddecoratie is ook de vorm van deze pijpenkop bijzonder. Het gaat niet om de gebruikelijke ovaalvormige stummel, maar om een ingesnoerde cilindervorm met een vlakke bodem en opgaande steel met manchet. Dankzij een holwandige binnenketel kon het vocht zich onderin de pijpenkop verzamelen en rookte de pijp betrekkelijk droog. Opmerkelijk detail is verder dat de zilveren steelhouder die bij de houten tegenhangers aan de manchet was gemonteerd, hier onveranderd in porselein werd overgenomen, inclusief het borgoog. Een wonderlijke oplossing. Het pijpmodel is kenmerkend voor de jaren 1820 al kan dit exemplaar van iets later datum zijn.

Amsterdam Pipe Museum APM 2.885

Archief object van de maand