Komvorm uit Buchara

januari 2025

Zowat in het midden van Centraal Azië vinden we de stad Buchara, een van de oudste steden van Oezbekistan. Gelegen aan de zijderoute was deze plaats eeuwenlang een levendige handelsstad. In Buchara was het een komen en gaan van handelslieden die producten van oost naar west maar ook van noord naar zuid transporteerden. Deze tabakspijp, gedraaid uit groene steatiet ofwel soapstone, is een kenmerkend handelsartikel voor dit gebied. De relatief zachte steatiet is met een eenvoudige draaibank goed te bewerken. Die techniek was al eeuwenlang als huisnijverheid bekend. Pijpen als deze werden doorgaans van verschillende stukjes steen gemaakt die met behulp van een tap gelijmd werden. Het draaiwerk werd gepolijst en daarnaast van fijne ingedraaide ringen voorzien, doorgaans paarsgewijs die met de taplassen een mooi contrast vormen. Steatiet is vrijwel overal in de wereld te vinden. Bij deze pijp zal het gaan om steen uit het stroomgebied van de Yarkland rivier die vanuit Pakistan tot in westelijk China stroomt. Als we naar de vorm van de pijp kijken stemt deze overeen met de hasjpijp uit India en Pakistan. Vooral de komvormige ketel is kenmerkend, ook de wijze waarop de keteltap in de steel valt. Als gebruiksvoorwerp zijn deze pijpen lang populair geweest, zeker van ver voor 1850 tot aan onze tijd toe. De wijze van maken en de slijtage door gebruik verraden de datering. Deze pijp met een totale lengte van twaalf centimeter herkennen we als een vroeg twintigste eeuwse product.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.902

Archief object van de maand