De raaf en de kikker

september 2025

Deze titel klinkt als een sprookje, perfect aansluitend bij de vormgeving van deze pijp. Deze is gesneden uit argilliet, een koolzwarte steensoort verwant aan leisteen, ook wel aangeduid als kleisteen. De naam komt van het Franse woord argil dat letterlijk klei betekent. De pijp is afkomstig van de Haida, een volk dat leeft op Queen Charlotte’s Island voor de westkust van Canada in de Grote Oceaan. Daar wordt deze verwonderlijke zwarte steensoort gevonden. Sinds het begin van de negentiende eeuw worden door de Haida pijpen gesneden met een zeer kenmerkende tweedimensionaliteit. De beide zichtzijden worden gedomineerd door fantasie mens- en dierfiguren die dooreen gestrengeld worden uitgebeeld tot een wervelende voorstelling waarbij de portretkoppen naar alle kanten kijken. Kenmerkend is dat er nooit van naturalisme sprake is, ook de verhoudingen tussen de uitgebeelde figuren kan volledig gefantaseerd zijn. Bij de afgebeelde pijp is de raaf het hoofddier, in de Haida cultuur een vogel met hoog aanzien. Verder zien we een kikker die bijna wordt opgegeten en nog een menselijke figuur. Het is niet overgeleverd wat met de uitbeeldingen precies bedoeld wordt. Dergelijke fantasierijke kunstwerkjes zijn vanaf 1820 als souvenir aan reizigers verkocht. Echte verzamelaarsobjecten dus zonder de bedoeling om te worden gerookt. Hoe dan ook, de kunst van de Haida is nog altijd geliefd en de panel pipes zoals de afgebeelde, blijven wereldwijd in trek.

Amsterdam Pipe Museum APM 30.426

Archief object van de maand