Aardewerken pijpenkop

november 2024

Naast al die fancy pijpen gemaakt om indruk te maken, bestaan er veel meer eenvoudige pijpenkoppen die niet zo bijzonder, maar juist wel heel populair zijn geweest. Dat geldt voor pijpen uit onze moderne wereld, maar eveneens voor etnografische stukken. Deze kop van een simpele gebruikspijp is daarvan een representant. Hij komt uit Ghana en is in gebruik geweest bij de Lobi-stam. Gekneed uit roodbakkende klei is hier een simpele, functionele pijp gerealiseerd die generatieslang grote populariteit heeft gekend. Met zijn ingesnoerde ketel en vlakke bodem is het een praktisch voorwerp. Dergelijke pijpen worden aan een forse steel gerookt van een halve meter of zelfs langer. De gebruiker laat de toch wel zware pijp op de grond rusten en trekt deze naar zich toe als hij in de kop wil poeren of de inhoud opnieuw moet aansteken. Doordat de bodem van de pijp over de huttenvloer schuift, slijt de pijpenkop geleidelijk af. Dat is ook hier gebeurd. Tot slot nog een saillant detail over de vormgeving van de manchet, het steeleind van de pijpenkop. Met de afgeplatte vorm ervan en het weggesneden driehoekje in de steelhoek wordt een fallus gesymboliseerd die geldt als vruchtbaarheidssymbool. Een motief dat generaties lang stameigen is geweest bij dergelijke pijpenkoppen, misschien wel zo lang dat zowel de makers als gebruikers de oorspronkelijke betekenis waren vergeten.

Amsterdam Pipe Museum APM 24.774

Archief object van de maand