RAOB pijpen

Naast de TD-pijpen en de Peter Dorni's zijn de RAOB-pijpen één van de bekendste pijpensoorten uit de afgelopen anderhalve eeuw. De oorsprong van deze pijpen ligt in Engeland. Vooral  gedurende de negentiende eeuw waren er op het Britse eiland veel verenigingen die pijpen op bestelling lieten maken. Op  deze pijpen waren dan de initialen van de betreffende society te lezen. Meest voorkomend zijn wel de RAOB-pijpen. Van de roker afgewend zijn vier initialen te lezen. Eronder zijn horens, soms zelfs een hele buffelkop afgebeeld. Deze buffel is de  mascotte  van de Royal and Antedeluvian Order of Buffaloes, zoals de vereniging officieel heet. Abusievelijk wordt het woord Antedeluvian wel eens vervangen door Ancient. Het verhaal gaat dat de pijpen gerookt werden tijdens bijeenkomsten en vergaderingen van leden. Na afloop werden de pijpen gebroken, zodat niet-leden geen kans kregen eruit te roken.

In Engeland zijn de RAOB-pijpen het meest gemaakt. Vele pijpmakers konden één of meerdere soorten in hun assortiment tonen. De afbeeldingen 1 t/m 4 zijn pijpen van Engelse makelij. De fragmenten zijn in de Theems nabij Londen gevonden en stammen uit de vorige eeuw. Fraai is de pijp onder 4 die nog geheel in tact is. Op de steel de naam van de maker, ene Hinkins uit Chatham, een plaatsje ten oosten van Londen. Hinkins moet omstreeks 1850 gewerkt hebben. Op de hiel aan beide zijden staat een vierbladige bloem, een veel gebruikt teken in die tijd. In Engeland noemt men dit type een Buffalo straw. Het woord straw slaat dan op de steel die een strootje gelijkt, dit in  tegenstelling tot de pijpen met een knopmondstuk. ln de catalogus van Joseph Holland (c.1910), de bekendste kleipijpencatalogus uit Engeland, vind en we vier RAOB-pijpen. Er wordt de volgende omschrijving bijgegeven: vormnummer 56 : Buffalo straw nr. 57 Buffs. head, red tips; nr. 59 Buffalo Irish (een zwaar type pijp) en tot slot nr.481 Buffalo ten inch.

In de Goedewaagen Export catalogue B van kort na 1903 staat één model RAOB aangeprezen (vormnummer 502). Deze pijp is weergegeven in afbeelding 5. Ten behoeve van de Engelse afnemers werden de mondstukken van deze pijpen rood geschilderd. Behalve Goedewaagen kon ook de Goudse firma P. van der Want Gz. uit de Kuiperstraat RAOB-pijpen leveren. In hun catalogus dragen zij de nummers 237 en 047, de eerste van het zgn. straw­type, de andere met een roodgeverfd knopmondstuk. Ook  van de pijpmakerij De Jong die pas in 1934 opgericht werd, is een RAOB-model bekend en er zullen in Gouda stellig meer van dit soort pijpen gemaakt zijn.

Behalve Gouda voorzag ook het Duitse Westerwaldgebied Engeland van hun populaire RAOB-pijpen. Twee complete exemplaren kan ik in mijn verzameling tonen. Het eerste model met de buffelkop en het rode mondstuk, het andere met de horens en de verenigingsinitialen. (afb. 6 en 7). Opvallend bij de Westerwaldpijp en is het gebruik van de kalkachtige klei en de slechte afwerking. Nederlandse RAOB's verraden hun afkomst doordat zij gebotterd zijn. In Engeland en het Westerwaldgebied werd de bovenkant van de ketel met een mes glad afgesneden.

© Don Duco, Amsterdam/Leiden, 1977.

Afbeeldingen

1. Tabakspijp met slurfvormige ketel, voorzijde buffelhoorns met RAOB. Engeland, 1860-1900.
   Amsterdam, collectienummer Pk 4.869
2. Tabakspijp met slurfvormige ketel, voorzijde buffelhoorns met RAOB, ketelbasis gestileerde bladmotieven waartussen parelrijen. Engeland, 1860-1900.
   Amsterdam, collectienummer Pk -
3. Tabakspijp met slurfvormige ketel, voorzijde buffelhoorns met RAOB. Engeland, 1860-1900.
   Amsterdam, collectienummer Pk -
4. Tabakspijp met buffelkops en initialen “RAOB”. Engeland, Chatham, Hinkins, 1840-1880.
   Amsterdam, collectienummer Pk 6.446
5. Tabakspijp met buffelhorens en initialen “RAOB”. Gouda, Firma P. Goedewaagen & Zoon, model 339, 1900-1920.
   Amsterdam, collectienummer Pk 5.635a
6. Tabakspijp met buffelhorens en initialen “RAOB”. Westerwald, Höhr, firma Theo Lamp, 1920-1940.
   Amsterdam, collectienummer Pk 860
7. Tabakspijp met buffelkop en initialen “RAOB”. Westerwald, Höhr, firma Theo Lamp, 1920-1940.
   Amsterdam, collectienummer Pk 5.569