De tabakspijp als Oranjepropaganda
door D.H. Duco
Gelegenheidsartikelen in de vorm van schotels, plaquettes en tegelschilderijen met actuele decoraties zijn alom bekend. Al generaties vormen feestelijke gebeurtenissen in het Huis van Oranje aanleiding voor de verkoop van deze souvenirwaar. Minder bekend is dat de kleipijp al drie eeuwen een algemeen gebruikt artikel is om de Oranjegedachte uit te dragen. Reeds lang voor de industrialisatie was de kleipijp een massa artikel dat in een persvorm serieel tot stand kwam. Door in deze mal een gravering aan te brengen kan men de voorstelling gemakkelijk duizenden keren afdrukken. Vanwege de lage prijs vond de Oranjepijp snel zijn weg naar het volk.
Door de breekbaarheid van de pijp bleef er echter niets van deze traditie bewaard. Vanuit archeologische vondsten moest het overzicht van deze souvenirproductie gereconstrueerd worden. De rijke collectie van het Amsterdam Pipe Museum, vroeger Pijpenkabinet in Leiden bezit veel van deze Oranjepijpen, de oudste uit de jaren 1620. Don Duco, conservator van deze museumcollecetie, geeft een compleet historisch overzicht aangevuld met bewaard gebleven pijpen uit de negentiende en zelfs de twintigste eeuw. Geschenken aan het koningshuis, nu bewaard in het Koninklijk Huis Archief, completeren het beeld.
De publicatie De tabakspijp als Oranjepropaganda is een grondige studie van de Oranjepijp. De tekst slaat een brug tussen het object en zijn productie- en gebruikssfeer, terwijl steeds de historische context ter verduidelijking wordt geschetst. De uitgebreide symboliek, maar ook de portretten en wapens worden stuk voor stuk toegelicht terwijl ook de steeds wisselende doelgroep wordt geduid. Doordat de auteur de historische achtergrond van de herdenkingspijpen weet te schetsen, brengt hij een eenvoudig artikel als de kleipijp op een bijzondere manier tot leven.
---------------------
Uitgever: Amsterdam Pipe Museum - Stichting Pijpenkabinet, Amsterdam, 1992
ISBN 90-70849-16-X
144 pagina's, 24 x 21 cm, softcover
voorwoord door Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden
127 foto's
Prijs € 20 (exclusief verzendkosten)