Collectienummer:
| APM 17.424 |
Deelcollectie:
| varia objecten |
Titel:
| merkenbord |
Trefwoord:
| draagbord gildenknaap |
Beschrijving:
| Draagbord gildenknaap, ook wel merkenbord of merkenkaart. Rechthoekig houten draagbord bestaande uit twee beschilderde houten planken waarvan de naad met drie ijzeren pennetjes is geborgd, in een eenvoudige rechthoekige lijst met aan weerszijden aan de binnenzijde een kraalrand. Voorzijde beschildering van 252 en keerzijde 248 (samen 500) rondjes waarop de merken van de Goudse pijpenmakers zijn geschilderd. Handvat van smeedijzer, met rond draaggedeelte en een plaat aan weerszijden, ieder met drie kopspijkers vastgezet. |
Datum:
| Periode | 1695 - 1715 |
Maten:
| Algemeen | Hoogte | 61,5 cm |
| Breedte | 76,5 cm | |
| Dikte | 2,8 cm | |
| Overige afmetingen | hoogtemaat exclusief handvat | |
Kenmerken
| Materiaal | hout |
| Techniek | geschilderd |
| Kleur | groen |
| Afwerking | verf, meerkleuren |
| Gebruikssporen | slijtage |
Productie
| Continent | Europa |
| Regio internationaal | West-Europa |
| Land | Nederland |
| Regio nationaal | Zuid-Holland |
| Plaats | Gouda |
Aanwinst
| Jaar | 2004 |
| Provenance | Gouda, Cornelia van der Want-Berlage |
| Gouda, Dirk van der Want, 1953-2004 | |
| Gouda, Aart van der Want 1939-1953 | |
| Gouda, Otto Adrianus van der Want, <1910-1939 | |
| Gouda, Vereeniging van pijpenfabrikanten, 1855-1880> |
Commentaar
| Volgens Dirk van der Want is dit bord ooit in de vergaderruimte van de commissarissen blijven staan nadat de bestuursleden in ruzie uiteen waren gegaan; het is meegenomen door zijn grootvader en heeft jarenlang thuis boven de bank gehangen met aan weerszijden pamfletten tegen het alcoholgebruik. Later stond het bord (v.a. c. 1925/1930) bij de ouders van Dirk en Otto van der Want in een grote kast waarin de kinderen toen zij klein waren en stout waren geweest in werden opgesloten. Op 26-02-1938 is dit gildenbord als bruikleen naar Museum De Moriaan verhuisd. Daar heeft het in de vaste presentatie gehangen tot het op 26 september 1953 door Dirk van der Want is teruggehaald omdat er onenigheid was over het exposeren van voorwerpen met betrekking tot de pijpennijverheid. Sindsdien is het verschillende malen uitgeleend, o.a. Assen, Provinciaal Museum van Drenthe, expositie "Wolken van Genot", en aan tabakswinkels om een historische etalage te maken (Hajenius, Amsterdam, De Graaff, 's-Gravenhage, Van Vreumingen, Gouda). De laatste twintig jaar stond het merkenbord op de zolder van Dirk van der Want aan de Groeneweg. Datering: Bord was in 1715 reeds in gebruik, aangezien in 1734 merk DHS over het merk VD monogram gekroond wordt geschilderd, dat in 1715 vacant wordt verklaard. Het bord bleef in gebruik tot 1781, aangezien het merk AVD dan wordt aangenomen en wordt geschilderd. Ik krijg de indruk dat sommige merken in de negentiende eeuw opnieuw zijn opgeschilderd toen het bord bij een tentoonstelling o.i.d. dienst ging doen. Adriaan van der Want, GTP-catalogus, 1993. Kaft onderdruk van dit merkenbord. Tentoonstelling van Goudsche Oudheden geopend den 27 juli 1872 bij gelegenheid van het 600 jarig jubilé der stad, Gouda, 1872, p 17, nr. 502. Het oudste pijpenmakersmerkbord, C.J.C. Prince (inzender). |
Literatuur
| D.A. Goedewaagen, G.C. Helbers, Goudsche Pijpen; Goudaer Pfeifen; Pipes de Gouda; De merken en het merkenrecht van de pijpmakers te Gouda. Amsterdam, 1942. plaat VII. Foto ondeschrift: Draagbord van den Knaap uit de 18de eeuw, met 504 pijpmakersmerken, afkomstig van het Pijpmakersgilde te Gouda, thans in het Pijpenmuseum "de Moriaan" aldaar. Deze zijde van het bord is grotendeels beschilderd met figuurmerken; eenige zijn reeds "geroyeerd". Plaat VIII, onderschrift: De andere zijde van het draagbord (iets grooter afgebeeld) met pijpmakersmerken. Dit zijn voornamelijk cijfer- en lettermerken; ook hiervan zijn eenige "geroyeerd". |
| Bob Wander, Dirk van der Want, Iets over de geschiedenis van de Goudse pijp. Mededelingenblad Vrienden van de Nederlandse Ceramiek, /13/17/23, 1958. foto 13, 14. Onderschrift: Pijpmakersgilde-draagbord (Plateelbakkerij en pijpenfabrieken "Zenith" fa. P.J. van der Want Azn. Gouda). |
| D.H. Duco, Merken van Goudse pijpenmakers 1660-1940. Lochem, 1982. p 22-23, afb 8. Draagbord gildeknaap. Houten draagbord waarop de merken van de pijpenmakers. Dit bord werd door de knaap van het gilde bij inspectie van de pijpenmakerijen meegedragen. Het bord biedt plaats aan 504 merken. Wanneer een merk buiten gebruik raakte werd het overgeschilderd met wit of zwart. Nieuw aangenomen merken schilderde men bij. Gebruikte kleuren: zwart, rood, geel, groen, blauw, bruin en goud. Sommige voorstellingen zijn met wit gehoogd. Datering voor 1750. Afmetingen 77,5 x 62 cm., paneel 71,8 x 56,4 cm. Kollektie Zenith, firma P.J. van der Want Azn., Gouda, Foto P.D. van der Poel, Amsterdam. |
| H.R. Tupan, Wolken van Genot, een cultuurhistorisch overzicht van het tabaksgebruik in Nederland. Assen, 1983. p 32. Dit exemplaar. |
| Annemiek de Jong, Gerrit Willems, Zenith, Plateelbakkerij en Pijpenfabrieken sinds 1749. Gouda, 1985. kaft. Onderdruk van het merkenbord. |
| W. Krommenhoek, A. Vrij, Kleipijpen, drie eeuwen Nederlandse kleipijpen in foto's. Amstelveen. p 20-25. Hoofdstuk Het draaggildebord. Ook afgebeeld op stofomslag. |
| D.H. Duco, Merken en merkenrecht van de pijpenmakers in Gouda. Amsterdam, 2003. p 21, foto 23. Dit exemplaar. Onderschrift: Het houten draagbord van de gildenknaap waarop de pijpenmerken staan afgebeeld, 1690-1730. |
| D.H. Duco, De L gekroond, een vermaard Gouds handelsmerk. Amsterdam, 2004. afb 1. Dit exemplaar (uitsnede). |
| Don Duco, Topstukken uit het Pijpenkabinet. Amsterdam, 2010. hoofdstuk: Het merkenbord van de Goudse pijpenmakers. Dit exemplaar. |
| Don Duco, Hoogtepunten uit het Amsterdam Pipe Museum. Amsterdam, 2020. hoofdstuk: Het merkenbord van de Goudse pijpenmakers. Dit exemplaar. |
| Don Duco, aaaDe Nederlandse kleipijp, handboek voor het determineren. Amsterdam, 2024. hfst 1, p , afb 35. Dit exemplaar. Hfst 4, p , afb 209-210. Dit exemplaar. |
Expositie
| Gouda, Tentoonstelling van Goudsche Oudheden, 27 juli 1872 - 1872. |
| Gouda, Stedelijk Museum De Moriaan, permanente presentatie, 1938-1953. |
| Gouda, Zenith-fabrieken, Prins Hendrikstraat, entreehal, 1954-1983 |
| Assen, Provinciaal Museum van Drenthe, tentoonstelling "Wolken van Genot", 1983-1984. |
| Amsterdam, Pijpenkabinet, permanente presentatie, voorkamer, v.a. december 2004. |
If you have any comments, suggestions or additions, click here to send us an email